Udzielenie odpowiedzi na pytanie czy korzystne jest przekształcenie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu w prawo odrębnej własności lokalu nie jest proste. Każde z praw ma swoje zalety i wady.
Zdarza się, że nowi właściciele skuszeni darmowym przekształceniem nie rozważyli wszystkich jego aspektów i potem zgłaszają się do spółdzielni z pytaniem czy można to „odkręcić”. Dobrze zatem przemyśleć tą decyzję gdyż nie ma jednej uniwersalnej odpowiedzi na to pytanie.
Poniżej przedstawię istotne czynniki, które mogą wpływać na ocenę opłacalności omawianego przekształcenia.
1) Obydwa prawa są zbywalne, dziedziczne i podlegają egzekucji. Umowa zbycia tych praw wymaga formy aktu notarialnego. W tym zakresie nie można zatem powiedzieć aby któreś z omawianych praw było lepsze.
2) Przy przekształceniu w prawo odrębnej własności lokalu zakładana jest obligatoryjnie księga wieczysta co ułatwia obrót lokalem. Nie jest to jednak argument przemawiający za przekształceniem gdyż dla spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu również można założyć księgę wieczystą choć w tym przypadku fakultatywnie.
3) Prawo własności jest najpełniejszym prawem do władania rzeczą. Prawo to daje faktycznie pełnię praw do lokalu w odróżnieniu od spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu gdzie właścicielem lokalu pozostaje spółdzielnia, a uprawnionemu przysługuje jedynie ograniczone prawo rzeczowe do lokalu. Przy spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu, prawo dysponowania gruntem i budynkiem na którym on się znajduje przysługuje wyłącznie spółdzielni mieszkaniowej. Lokal mieszkalny stanowiący odrębną własność posiada udział we własności nieruchomości gruntowej wyrażony ułamkiem i tym ułamkiem spółdzielnia mieszkaniowa bez udziału właściciela lokalu nie może w żaden sposób dysponować.
4) W przypadku odrębnej własności łatwiej uzyskać kredyt zabezpieczony hipoteką ponieważ niektóre banki nie udzielają kredytów pod zabezpieczenie hipoteką na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu.
5) Dysponowanie lokalem na cele inne niż mieszkaniowe w przypadku spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu jest utrudnione gdyż wymaga uzyskiwania zgody spółdzielni.
6) Przekształcenie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu umożliwia przejęcie zarządu nad nieruchomością wspólną przez wspólnotę mieszkaniową, którą tworzą właściciele lokali w budynku. W przypadku wyodrębnienia wszystkich lokali w budynku zmiana zarządu następuje z mocy prawa natomiast w przypadku wyodrębnienia lokali posiadających więcej niż połowę udziałów w nieruchomości wspólnej, zmiana zarządu może nastąpić na mocy uchwały właścicieli. Nie ma większych różnic w samym zakresie kosztów eksploatacyjnych związanych ze spółdzielczym prawem do lokalu czy lokalem stanowiącym odrębną własność. W obu przypadkach ich właściciele ponoszą koszty podatków od nieruchomości, opłaty rocznej za wieczyste użytkowanie gruntów, opłacają fundusz remontowy. Różnica polega tylko na tym, czy opłaca się niektóre opłaty do spółdzielni czy bezpośrednio do jednostki samorządu terytorialnego. Nie mniej jednak z praktyki należy stwierdzić, że o ile sam zakres opłat jest zbliżony to występują duże różnice w ich wysokości.
To jest w zasadzie główny argument, który może zdecydować o opłacalności przekształcenia bądź jej braku. Spółdzielnie zazwyczaj zarządzają większą ilością budynków natomiast wspólnoty obejmują zazwyczaj tylko jeden budynek. W związku z tym spółdzielnia może wynegocjować korzystniejsze warunki umów na usługi związane z „obsługą” nieruchomości.
Przy ustalaniu kosztów eksploatacji duże znaczenie ma też stan techniczny budynku.
W przypadku konieczności wykonywania poważnych prac remontowych może okazać się, że wspólnota będzie miała poważne problemy w finansowaniu takich robót i powodować to będzie znaczne zwiększenie obciążenia finansowego właścicieli.
Z kolei spółdzielnia ma większe możliwości uzyskania środków zewnętrznych na remonty czy modernizację.
W praktyce, przekształcenia lokali znajdujących się w budynkach wymagających remontów dachu, elewacji czy termomodernizacji okazały się w dużej mierze niekorzystne dla właścicieli.
7) Prawo odrębnej własności lokalu można obciążyć dożywociem. Nie ma takiej możliwości przy spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu. Dożywocie polega na tym, że w zamian za przeniesienie własności nieruchomości, nabywca zobowiązuje się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie. Prawo to może okazać się istotne w przypadku gdy chce się przekazać nieodpłatnie nieruchomość i mieć pewność, że w przypadku dziedziczenia nie będzie ona wchodzić w skład schedy, od której wyliczany jest zachowek.
8) W przypadku upadłości lub likwidacji spółdzielni obydwa prawa są prawnie zabezpieczone.
Jeżeli w toku likwidacji, postępowania upadłościowego albo postępowania egzekucyjnego z nieruchomości spółdzielni, nabywcą budynku albo udziału w budynku nie będzie spółdzielnia mieszkaniowa, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu przekształca się z mocy prawa w prawo odrębnej własności lokalu lub we własność domu jednorodzinnego.
9) Przy sprzedaży odrębnej własności lokalu pobierana jest co do zasady pełna taksa notarialna. W przypadku sprzedaży spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, koszty aktu notarialnego są niższe gdyż pobierana jest połowa taksy. (tak było do 26.05.2012r.)
10) Dla osób inwestujących w mieszkania na wynajem ważna będzie kwestia amortyzacji. Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu amortyzuje się stawką dla praw w wysokości 2,5% wartości rocznie. Natomiast nieruchomości stanowiące odrębną własność używane ponad 5 lat lub takie, w których wykończenie lub remont zainwestowano ponad 30% wartości nabycia można amortyzować podwyższoną stawką nawet do 10%. W takim przypadku zdecydowanie korzystne będzie posiadanie odrębnej własności.
